آیا هوش مصنوعی جای حافظ و شکسپیر را می گیرد؟ - مجله سرگرمی

اینکه ربات ها به جای انسان کاری را انجام دهند، چند دهه ای می گردد که در جهانی فناوری عمیقاً رسوخ پیدا نموده و فناوران روز به روز در پی گستردگی آن هستند؛ اما آیا روزی فرا می رسد که این ربات ها به جای انسان داستان بنویسند و ما به آن ها جایزه بدهیم؟

احسان رضایی، نویسنده و منتقد ادبی در گفتگویی درباره آینده داستان در عصر هوش مصنوعی شرح می دهد که بنابر پژوهش آلن تورینگ در سال 1951 می توان گفت؛ یک ماشین وقتی هوشمند تلقی می گردد که بتواند با انسان حرف بزند و ضمن این گفت وگو مخاطب آن تشخیص ندهد که این انسان است که سخن می گوید یا ماشین. این معیار بسیار ساده است اما در عین حال از پیچیدگی های زیادی برخوردار است. چراکه زبان ابزار انتقال دانش و احساسات است اما این محصولی که برای تبادل اطلاعات بشر اخترع شده است، خودش به مقدار دانشی که می خواهد به وسیله آن انتقال دهد پیچیده است.

به گفته رضایی، اجزای سازنده زبان کلمات هستند و از طرفی اساس کار ماشین های هوشمند هم محاسبه است؛ در واقع محاسبه حالت های ممکن در یک اتفاق و اینکه کدام یک از حالت ها احتمال وقوع بیشتری دارد؟ حال پرسشی مطرح می گردد که آیا ما می توانیم توالی کلمات را حدس بزنیم؟ پاسخ دقیق این است که خیر؛ چراکه علاوه بر همه واژگانی که در عظیمترین فرهنگ نامه های زبان های زنده جهان درج شده است؛ همیشه واژگان نوی زاده می گردد و در پس آن معانی نوی به وجود می آید. حتی یکی از وجوه عظمت هر ادیبی به این است که چه تعداد واژه و معنای نو برای واژگان کهن به کار می برد.

رضایی نمونه می آورد: ویلیام شکسپیر عظیمترین ادیب زبان انگیسی را در نظر بگیرید؛ پژوهشگران در پژوهشی با یکی حساب کردن کلمات تکراری و هم ریشه، فهمیدند این نویسنده شهیر انگلیسی کل آثار خود را با 15هزار واژه نوشته است. این بیشترین تعداد واژگانی است که یک نویسنده انگلیسی استفاده نموده است. در رتبه بعدی جان میلتون خالق بهشت گمشده است که کل آثار خود را با 9هزار واژه و چارلز دیکنز با پنج هزار و هفتصد واژه و در نهایت آگاتا کریتسی با 2860 واژه تمام آثار خود را نوشته اند.

به گفته رضایی، شکسپیر از هفت هزار واژه تنها یک بار استفاده نموده است. به علاوه که معانی متعدد هر واژه و کنار هم چیدن آن ها، بعلاوه ایهام در واژه ها و چند معنایی بودن برخی واژه ها در یک اثر، معجونی عجیب و غریب می سازد مانند دیوان حافظ که برای هر بیت می توان سه مقاله درباره آن پیدا کرد که تازه به جمع بندی نهایی هم نرسیده اند. حال با این گستردگی زبانی آیا ربات ها می توانند آثار ادبی خلق نمایند؟

رضایی ادامه داد: سال 1999 فردی به نام سِلمِر برینگجورد نخستین نتایج آزمایش خودش بر روی ماشین های داستان گو را در کتابی به نام هوش مصنوعی و خلاقیت

سال 1999 فردی به نام سِلمر برینگجورد نخستین نتایج آزمایش بر روی ربات ها و ماشین های داستان گو را در کتابی به نام هوش مصنوعی و خلاقیت ادبی منتشر شد؛ این غول آی تی به مدت پنج سال بر روی ماشینی به نام بلوتوث یک کار نموده است تا بتواند داستان هایی را با موضوع خیانت بنویسد. اما در نهایت وقتی هر کدام از این داستان ها به سردبیرهای مجلات ادبی برای انتشار داده شد، آن ها معتقد بودند که داستان های مذکور غیرحرفه ای است؛ چراکه حس عاطفی و احساسی قصه در خاتمه داستان به شدت نزول می نماید و رفتار های شخصیت ها چندان موجه نیست و تنها نکته ای که باعث شد سردبیر ها به هیجان بیایند این بود که فهمیدند این داستان را نه انسان بلکه یک ربات نوشته است

ادبی منتشر کرد؛ این غول آی تی به مدت پنج سال بر روی ماشینی به نام بروتوس یک کار کرد تا بتواند داستان هایی را با موضوع خیانت بنویسد. اما در نهایت وقتی هر کدام از این داستان ها به سردبیرهای مجلات ادبی برای انتشار داده شد، آن ها معتقد بودند که داستان های مذکور غیرحرفه ای است؛ چراکه حس عاطفی و احساسی قصه در خاتمه داستان به شدت نزول می نماید و رفتار های شخصیت ها چندان موجه نیست و تنها نکته ای که باعث شد سردبیر ها به هیجان بیایند این بود که فهمیدند این داستان را نه انسان، بلکه یک ربات نوشته است.

رضایی با اشاره به دیگر پژوهش ها در زمینه داستان نویسی ربات ها گفت: محققان بعدی کار را ادامه دادند؛ تا اینکه در سال 2016 ماشین های داستان گو دو پیروزیت عظیم را از آن خود کردند. در ژاپن رمان کوتاهی که یک ماشین نوشته بود پیروز به دریافت جایزه ادبیات علمی تخیلی شد. البته گفتنی است که نگارش تمام این رمان حاصل کار ربات نبود و پیرنگ و طرح اولیه داستان و شخصیت های داستان را برنامه نویس ها از قبل مشخص نموده بودند و ربات با این داده ها داستان خود را نوشته بود؛ جایزه هم برد؛ اما چندان پیروز نبود که به زبان های دیگر ترجمه گردد.

وی اضافه کرد: در همان سال فیلمی کوتاه در جشنواره فیلم های علمی تخیلی لندن شرکت کرد که دارای سه شخصیت به نام H، H2 و C بود که مثلث عشقی را در مکان نامعلومی که احتمالاً ایستگاه فضایی است، پیش می برند که در نهایت به قتل منجر می گردد. این فیلم حاصل کار رباتی به نام بنجامین بود دو برنامه نویسِ بنجامین مشکل اصلی ربات را نامگذاری شخصیت ها می دانستند که این فرآیند برای ربات بسیار سخت بود و عاقبت برنامه نویس ها برای شخصیت ها نام گذاشتند. فیلم امتیاز خوبی در IMDB نگرفت؛ اما چون یک ربات نوشه بود پیروزیت بسیار هیجان انگیزی به حساب می آمد. پروژه ها ادامه پیدا کرد تا اینکه در سال 2017 شرکتی به نام بوتنیک، هفت جلد هری پاتر را به برنامه ای داد و از آن خواستند تا با پیچ های داستانی این هفت جلد یک داستان نو بسازد. فصل نوی که ربات نوشته بود تنها چهار صفحه داشت و فقط پارگراف اول آن بی نقص بود.

این منتقد ادبی ادامه داد: در سال همان 2017 یک داستان نویس کانادایی پنجاه رمان علمی تخیلی محبوب خود را به برنامه نویس های کامپیوتری داد و از آن ها خواست که با تحلیل این پنجاه رمان یک برنامه بنویسند که این دو برنامه نویس برنامه ای به نام SciFiQ نوشتند که محیطی مانند word را آماده می کرد که اگر در بدنه داستان ایرادی پیدا می شد اجازه نگارش به نویسنده داده نمی شد. در نهایت داستانی اینگونه نوشته شد. این برنامه با تحلیل 50 رمان مذکور چهارده قانون طلایی طراحی کرد؛ اول اینکه داستان باید در جایی غیر از زمین اتفاق بیفتد؛ دوم اینکه دارای یک صحنه از شب باشد و غیره.

به گفته رضایی در نهایت داستانی نوشته شد که وقتی آن ها به سردبیرهای ادبی داده شد، داستان رد شد؛ چراکه سردبیرها معتقد بودند ایده خوبی دارند؛ اما درست اجرا نشده اند.

رضایی ضمن اشاره به محدودبودن تعداد داده های آزمایش ها و پژوهش های صورت گرفته در تحقیقات قبلی داستان نویسی هوش مصنوعی، درباره پروژه ایلان ماسک گفت: پروژه ای که ایلان ماسک با اسم GPT2 رونمایی کرد، با آنالیز چهل گیگ صفحه وب صورت گرفته بود و در رونمایی نخست خط اول رمان 1984 جورج اورل را به دستگاه دادند و از آن خواستند که ادامه داستان را بنویسد که اثر جالبی از آب درنیامد؛ اما باعث شد که محققان و برنامه نویسان اهل چک در سال 2020 صدمین سالی که واژه روبات به اسم آدم مصنوعی استفاه شد، نمایشنامه ای نوشتند که در فوریه 2021 این نمایشنامه اجرا شد. این نمایشنامه درباره رباتی بود که خالق آن مرده است و باید با نوع بشر کنار بیاید. نام خالق آن با نام هیولای فرانکشتاین که ویکتور بود یکی بود.

این نویسنده در ادامه گفت: وقتی این نمایش اجرا شد، منتقدان معتقد بودند که داستان شخصیت مجذوب کنندهی دارد به ویژه وقتی با شخصیت های زن برخورد می نماید دلبری های مجذوب کنندهی از خود نشان می دهد؛ اما پیرنگ خوبی ندارد. در واقع این داستان فاقد گفتگوهای جمعی استاندارد و مجذوب کننده بود. بعلاوه یکی از منتقدان اذعان نموده بود که هنوز مانده است که هوش مصنوعی بتواند جای هارولد پینتر و شکسپیر را بگیرد.

رضایی در پاسخ به این پرسش که آیا ما به این سمت می رویم که ماشین های داستان را بیش از گذشته به کار ببریم؟ گفت: به نظر من بله می رویم. احتمالا داستان های شاهکار نخواهیم داشت. به این علت که نمونه شاهکارهای ادبی آن قدر زیاد نیست که هوش مصنوعی بتواند تحلیل خوبی

پروژه ای که ایلان ماسک با اسم GPT2 رونمایی کرد، با آنالیز چهل گیگ صفحه وب صورت گرفته بود و در رونمایی نخست خط اول رمان 1984 جورج اورل را به دستگاه دادند و از آن خواستند که ادامه داستان را بنویسد که اثر جالبی از آب درنیامد؛ اما باعث شد که محققان و برنامه نویسان اهل چک در سال 2020 صدمین سالی که واژه روبات به اسم آدممصنوعی استفاه شد، نمایشنامه ای نوشتند که در فوریه 2021 اجرا شد

از آن داشته باشد؛ اما متون ادبی فراوری شده به قدری زیاد است که ما با یک بیگ دیتا روبرو خواهیم بود و ماشین می تواند این بیگ دیتا را تحلیل کند و نتایجی به ما بدهد که حتی فکرش را نمی کردیم به آن ها دست یابیم. همانگونه که در 2016 برنامه ای نوشته شد که برای حدس زدن سرطان کبد بود که بتوانند بیماران را در مرحله اولیه شناسایی کند و برای این کار، هفتصد هزار اطلاعات بیماران را دادند و این برنامه نه تنها می توانست سرطان کبد را پیش بینی کند، بلکه بیماری هایی چون شیزوفرنی را هم می توانست پیش بینی کند که درست از آب در می آمد؛ بنابراین با آنالیز روی آثار بیشتر، احتمالاً ما داستان هایی خواهیم داشت که هوش مصنوعی آن ها را نوشته باشد.

وی با اشاره به چالش های برآمده از داستان های تالیف شده به وسیله هوش مصنوعی اضافه کرد: ما دو چالش اصلی خواهیم داشت؛ چالش نخست این است که آیا داستان هایی که هوش مصنوعی نوشته است، زیبایی شناسی ما را تغییر نمی دهد؟ دوم اینکه آیا اخلاقیاتی را به نمایش نمی گذارد که با اخلاقیات و باورهایی که نوع بشر به آن رسیده است، تناقض داشته باشد؟ مثلاً اینکه به احتمالاین ماشین ها تعدادی از داستان نویسان فعلی را بیکار خواهند کرد؛ آیا کاری اخلاقی است؟

رضایی در جواب گفت: کازوئو ایشی گوررو، یکی از عظیمترین نویسندگان حال حاضر جهان، در آخرین سخنرانی خود این مباحث را بیان نموده بود که احتمالاً در آینده ماشین های داستان گو جای نویسندگان را می گیرند و اتفاقاً بسیار خشنود بود؛ چرا که معتقد است هوش مصنوعی موضوعات را جور دیگر می بیند و می نویسد و این همان هدفی است که ادبیات دارد. وقتی کلیشه های زبانی و معنایی تعداد بار زیادی تکرار می گردد، کارآیی خود را در جهت هدف اصلی زبان که القای مفهوم است، از دست می دهد بنابراین هنرمند احتیاج دارد که کلیشه ها و بازی های زبانی نوی را خلق کند. این همان مفهوم آشنایی زدایی است که ماشین های هوش مصنوعی می توانند به خوبی انجام دهند و زیبایی شناسی ما را تغییر دهند و این اصلاً اتفاق بدی نیست.

به گفته این منتقد ادبی، یک رمان نویس آمریکایی به نام سیگل ساموئل آزمایشی انجام داد و در پروژه ای دو بخش از رمان خود را به ماشین داد و از آن خواست که ادامه این دو بخش را بنویسد. در یک بخش ماشین به اینکه چرا گربه ها به فرقه مذهبی خاصی از یهودی ها تعلق ندارند طنز جالبی نوشت و در بخشی دیگر فهمید که شخصیت اول رمان غمگین است و علت دیگری برای غمگین بودن پیشنهاد داد. نویسنده نتیجه گرفت که ماشین نه تنها خلاقیت نویسنده ای را کم نمی نماید بلکه زیاد هم می نماید و این جمله را به کار برد که هوش مصنوعی به من یاری می نماید تا مانند ماشین فکر نکنم. او طنز بخش اول را بسیار دوست داشت و بخش دوم را در دیگر اثر خود استفاه کرد.

رضایی درباره اینکه آیا ماشین می تواند قصه هایی بگوید که با اخلاقیات رایج ما در تناقض نباشد، گفت: سلمر برینگجورد، اولین کسی که یک ماشین داستان گو اختراع کرد در مقدمه کتابش سه علت برای خلق اختراع خود آورده بود، علت نخست این بود که صنعت داستان گویی ما رشد زیادی داشته است و ما به هر حال احتیاج به داستان هایی داریم که جوابگوی صنعت تفریح ما باشد و به همین علت ما به ماشین های داستان گو احتیاج داریم. علت دوم این بود که نوشتن داستان خوب به وسیله ماشین باعث می گردد بفهمیم داستان از کجا می آید و شاید به این آرزو برسیم که شکسپیرها و حافظ های دیگری داشته باشیم. و سومین علت که از همه جالب تر بود اینکه داستان با احساسات و عواطف و هوش بشری نسبت تنگاتنگی دارد، اگر یک داستان از صفر فراوری کنیم، متوجه می شویم که خلاقیت ادبی چیست، احساسات با هوش چه نسبتی دارد و عواطف از کجا می آید. همه اینها یعنی اینکه ما می توانیم انسان را بهتر بشناسیم و همه مکاتب اخلاقی این موضوع را بیان نموده اند که وقتی خودمان را بشناسیم، آدم های بهتری خواهیم شد. در نتیجه ساختن ماشین های داستان گو به ما یاری می نماید تا آدم های بهتری شویم.

مجله سرگرمی: مجله سرگرمی و گردشگری

تور رم: تور رم: گردش در اروپای باستانی

تور پاریس: تور پاریس: دیدار از زیباترین شهر اروپا و کشور فرانسه

منبع: ایبنا - خبرگزاری کتاب ایران